تاریخ ایران ویژگی‌های هنر معماری ساسانی

[Sara_D]

شاخص ترین عنصر در هنر معماری ساسانی، ساختن بناهای ایوان دار است. ایوان در معماری ساسانی بر مظاهر و عناصر دیگر معماری این دوره از تاریخ ایران حرف اول را می زند. ایوانها دارای سقفهای عمدتاً رواق گونه که از هنر معماری پارتی اقتباس شده است، می باشند. قالب کلی معماری ساسانی در ارائه ایوانها شناخته می شود. در آثار گنبدی شکل معماری در عصر پارتیان، ایوان با گنبدهای چهارضلعی که ویژه معماری پارتی است و در فرهنگهای معماری سرزمین دیگر بی مثال و مانند است، مشخص شده است.

تکنیک معماری گنبدی گرچه پیشینه کهن شرقی دارد، ولی در نمونه اشکانی آن قطعاً ابتکار هنر معماری معماران پارتی را به نمایش می گذارد. کاخ فیروز آباد نمونه ای شاخص و بارز از این گونه هنر و اثر معماری ساسانی است که خلّاقیت آن به اشکانیان...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

در دیوار پشتی کاخ باز در کوچکی بوده است که به طریق آن وارد سالن مربعی شکل بزرگی می شده اند که آن سالن نیز سقفی مُقرنس داشته و درواقع اطاق بسیار بزرگی را مجسم می کرده است. از دو سوی این سالن بزرگ دو اطاق بزرگ اندرونی با آراستگی مجلّل و کامل منشعب می شده است. این بخش از کاخ به طور کلی مهمترین قسمت کاخ بوده و در انتهای این دهلیز یا سالن راهی به سوی تراس[۱] یا حیاط بزرگی[۲] باز می شده است. این حیاط نیز به صورت چهارضلعی پیش بینی شده.پیرامون این حیاط بزرگ و پروسعت اماکن و اطاقهایی جهت سکونت خدمۀ کاخ پیش بینی شده که از نظر هنر و تکنیک معماری از اهمیت زیادی برخوردار نیست. برخی از کارشناسان تاریخ و هنر معماری جهان و به ویژه ایران باستان بر این باوراند که این بخش از معماری ساسانی، محققان را به یاد...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

چنین طاقچه هایی در معابد یونان باستان وجود داشته است و از مواریث فرهنگ معماری هلنی[۳] به پارتیان است که به ساسانیان رسیده است. زیباسازی بخشهای اندرونی کاخ و تالارها و نیز اطاقها و سایر اجزاء آن بیشتر به ابتکار و سلیقه ایرانیان عصر هخامنشی شباهت دارد و یا حداقل نفوذ آن را نمی توان نادیده گرفت. نمونه هایی از آن را می توان در دروازه های کاخ تـ*ـخت جمشید (پرسپولیس)[۴] مشاهده و تأیید کرد. کارشناسان هنر معماری بر آن باوراند که این شیوۀ آرایش اندرونی کاخها و سردر بناهای سلطنتی و دولتی در مصر باستان و به ویژه در مقرّ فراعنه[۵] آن سرزمین، کهن تر از هر سرزمین دیگر است. آنچه در اینجا گفتنی است، مقایسه شرایط جغرافیایی القالیم گوناگون مانند ایران، یونان و مصر از نظر این کارشناسان پنهان نمانده است...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

همۀ کاخهای سلطنتی[۶] و بناهای مهم عصر ساسانی که نوع و سبک معماری آنها قابل تشخیص است، با نمونۀ کاخ فیروز آباد قابل مقایسه و انطباق است. کاخ بیشاپور[۷] نفوذ عمیق هنر معماری غربی را نمایان می سازد. همچنین کاخ سروستان[۸] در مسیر جادۀ شیراز به دارابگرد و نیز عمارت خسرو[۹] در قصر شیرین[۱۰] دارای چنین ویژگی هستند. این تنها کاخ بزرگ و معروف و برجسته عصر ساسانی به نام طاق کسری[۱۱] است که در تیسفون قرار داشته و از ویژگی منحصر به فردی در سبک و هنر معماری برخوردار است. در این اثر بی نظیر معماری عصر ساسانی از مصالح ساختمانی خاصی استفاده شده و از جمله کاربرد خشت به جای سنگ از ویژگیهای این بناست. در این بنا از معماری گنبدی بین النهرین استفاده نشده و هیچ گونه تقلید و اقتباسی از این نوع در آن مشاهده نمی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

به این کاخ آسیبهای گوناگونی وارد شده است و در همین اواخر در اثر سیل ویرانگر سال ۱۲۶۶ شمسی (۱۸۸۸ میلادی) بخشی از ستونهای غربی کاخ که تا آن سال ایستاده بود، فرو افتاد و ویرانیهای دیگر را نیز به دنبال آورد. برخی از کارشناسان هنر معماری جهان باستان خطوط و نشانه هایی از هنر معماری یونانی و پوشش گسترده ای از هنر معماری رومی را در آن یافته اند و بر این اعتقاداند که نه هنر معماری یونانی و نه هنر معماری رومی توان تأثیر گذاری عمیق و جهت دهنده ای را بر این معماری که مهمترین و برجسته ترین بنای عصر ساسانی است، بگذارند یا داشته باشند. پیشتر گفتیم که شاهان ساسانی با اعتقادی راسخ و عزمی قاطع بر آن بودند که از مظاهر فرهنگ بیگانه و به ویژه در ابعاد هنری که مواریث و یادمان روزگاران زمام داری ایرانیان است،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

کما اینکه دانشمندان و متفکّران رانده شده از مکاتب آتن که توسط ژوستی نین[۱۳] به تعطیلی گراییده بود، مانند یولامیوس[۱۴]، پرسیکیانوس[۱۵]، استفانوس[۱۶]، دمسکیوس[۱۷] در دربار خسرو انوشیروان پایگاه و منزلت علمی یافته و به ترجمه متون فلسفی و سایر دانشهای یونانی- رومی پرداخته بودند و عمیقاً مورد توجه و احترام پادشاه وقت ساسانی قرار گرفتند.

در عرصه هنر معماری تأثیر هنرهای غربی از جمله یونانی و رومی به اندازه ای بود که هماهنگی در هنر معماری ساسانی اعتبار خود را از دست داد.[۱۸] سنن و آداب ایرانی در قلمرو هنر جایگاه و تبلور ویژه خود را حفظ کردند. در آثار هنری به جای مانده از عصر ساسانی این واقعیت به خوبی پیداست. در نقوش صخره ای[۱۹] متعلق به دورۀ ساسانی سنّت و فرهنگ ایرانی بیشتر از عرصه های هنر،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

موضوع و محتوای این آثار مکتوب پیوند شاهان ذیربط را با خدایان نشان می دهد. از جمله می توان گفت که پادشاه ساسانی مرتبط با سنگنبشته به تـ*ـخت نشستن خود را ناشی از ارادۀ خداوند دانسته، همان گونه که داریوش بزرگ و دیگر سلاطین سلسله هخامنشی اظهار داشته اند. پیروزی برخی از پادشاهان ساسانی بر دشمنان از جمله بر قیصران روم در این سنگبشته ها و نقوش به یاری خداوند تحقق یافته که این نیز به وضوح و مکرر در مورد داریوش یکم و اخلاف وی در کتیبه هایشان آمده است. در نقوشی که بر سنگها کنده شده است، صحنه های مصاف با جانوران وحشی و تعقیب آنها و از پای درآوردنشان به گونه ای پیروزمندانه و شادمانه ترسیم شده است. صحنه های نبرد تنها به اظهار پیروزی خلاصه نشده، بلکه چگونگی متحقّق شدن آن و رفتاری که بعداً با این...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

ترسیم و نقر چنین مناظری چه به روی پارچه و پوست و پرگامنت[۲۳] و چه بر صخره ها و ظروف و خمره ها و مانند آن تجسّم و تبلوری از ظرافت هنری، قداست و معنویت فرهنگی و سـ*ـیاسی در اندیشه زمام داران ساسانی بوده است. این گمان نیز در نزد محققان تقویت شده است که افزون بر ویژگیهای بالا برای این نقوش و تصاویر، ترسیم این صحنه ها و احتمالاً در مورد شمار قابل توجهی از این نقوش از نظر سمبولیک[۲۴]، ارزانی خوشبختی و کامیابی از سوی خداوند به شهریاران ذیربط ساسانی در آن نقوش بوده است و به عنوان خاطره ای به یاد ماندنی برای آیندگان به یادگار گذاشته شده است.
این مجموعه از نقوش و ترسیم مناظر با نقش بلند متعلق به اردشیر بابکان در فیروزآباد آغاز شده است. این مجموعه نقوش مربوط به بنیانگذار سلسله ساسانی و چگونگی روی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

نقش دیگر و همجوار با نقش بالا، پیروزی اردشیر را بر اردوان[۲۶] به نمایش می گذارد. این نقش ترسیم کننده صحنه پیکاری سهمگین میان اردشیر و اردوان پنجم واپسین شهریار اشکانی است. بدیهی است که سادگی و طبیعی بودن منظره پیکار در این نقش ناشی از ضعف هنری هنرمندان نیست، بلکه حکایت از طبیعی جلوه دادن صحنه آورد است. باید گفت که در نقوش دیگر نیز از جمله در نقش رجب[۲۷] صحنه های پیروزی اردشیر ترسیم شده است. در نقش رستم[۲۸] نیز همین اندیشه به تصویر کشیده شده است، کما اینکه در بیشاپور[۲۹] و دارابگرد[۳۰] نیز هنر ساسانی و هنرمندان وظیفه خود را ایفا کرده و مناظری بدیع و تا آن زمان بی سابقه را به یادگار گذاشته اند. افزون بر این در بیشاپور نقش بهرام یکم[۳۱] و همین طور از بهرام دوم[۳۲] و نیز در جاهای دیگر از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

نقوش و تصاویر کنده شده در طاق بستان[۳۳] در چند کیلومتری شمال کرمانشاه ارزش و مقام ویژه ای در میان آثار هنری عهد ساسانی دارد. در آنجا ایوان بزرگی که هنوز باقی است و در دل کوه کنده شده است با دو والان کوچک به صورت حفره ای همراه با نقوش گویایی از دو پادشاه یعنی اردشیر دوم[۳۴] و شاپور سوم[۳۵] و حوضچۀ آب به جای مانده که به بارگاه سلطنتی تعلق داشته است. نقوشی جوان تر و جدید از نقوش بالا متعلق به خسرو دوم (پرویز)[۳۶] و پیروز ساسانی[۳۷] (۴۵۷/۴۵۹- ۴۸۳ میلادی) نیز نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. بر روی دیوارهای جانبی ایوان بزرگ تصاویری به ارتفاع چهار متر و به پهنای پنج متر صحنه های شکار را مجسّم می کند. این صحنه های شکار دارای نظم و ترتیبی است که به دنبال هم ترسیم شده است. بازتاب صحنه های...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.