مباحث متفرقه عناصر داستان چیست؟

[Ghasedak.]

مقدمه​

برای نوشتن داستان کوتاه ابتدا به شناسایی عناصر آن می پردازیم تا با آشنایی با چهارچوب ها و کاربست آن ها بتوانیم در کارگاه داستان نویسی از این عناصر استفاده مناسب ببریم. در آغاز کار تعریف خلاصه ای از آنها عنوان می شود و در ادامه به بسط و گسترش آن می پردازیم.

عناصر داستان اجزای بنیادین تشکیل دهندهٔ داستان هستند. میان اهل فن و نویسندگان در مورد تعداد و ترکیب عناصر بنیادین داستان اتفاق نظر وجود ندارد. به عنوان مثال:

• داستان دربردارندهٔ چند عنصر اصلی است: پیرنگ، شخصیت، معنا، روایت و زاویهٔ دید. (Morrell 2006, p. ۱۵۱). محمد رضا نظری دارکولی، نویسنده و منتقد ادبی ایرانی با کتاب راهنمای داستان‌نویسی خود تعاریف تازه‌ای از عناصر داستان را وارد...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

فکر اولیه (سوژه)​

فکر اولیه داستان، یا اندیشه ابتدایی هر اثر داستانی را «سوژه» می نامند. این فکر اولیه نخستین بار در ذهن نویسنده شکل می گیرد و معمولاً حادثه ای تعریف شدنی و کوتاه است. فکر اولیه داستان از راه های زیر در ذهن داستان نویس شکل می گیرد:

مطالعه​

مطالعه داستان های نویسندگان بزرگ و آشنایی با سبک های مختلف ایده های زیادی می تواند به شما بدهد تا با تغییر و گسترش آن ها خلاقیت خود را نشان دهید.

مشاهده کردن محیط اطراف مبتنی بر حواس پنجگانه​

هر روز شما از کنار حوادث مختلفی می گذرید که هر کدام از آن ها می تواند فکر اولیه یک داستان باشد. مثلاً لای در ماندن دست پیر مردی در اتوبوس یا دیر رسیدن به...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

طرح یا پیرنگ​

طرح داستان مجموعه ای از چهار چوب علت و معلولی و تنظیم کننده حوادث داستان است. فکر اولیه در ابتدا خام و تکلیفش نامشخص است و هر فکر اولیه ای را می توان به بی نهایت طرح تبدیل کرد. مثال از «ای. ام. فورستر» : اگر گفته شود «پادشاهی مرد و بعد ملکه مرد»، این یک داستان است. ولی اگر گفته شود «پادشاه مرد و بعد ملکه از غصه دق کرد و مرد» این یک طرح است.

داستانی که در خط سیر حوادث خود، این روابط علت و معلولی را نداشته باشد، فاقد شبکه استدلالی خواهد بود و به همین خاطر باور پذیری لازم را نخواهد داشت.

شخص در داستان​

یکی از عناصر مهم و تأثیر گذار در داستان، «شخص» است که گاهی به آن شخصیت نیز می گویند. اهمیت و ارزش وجودی شخص یا آدم...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

تفاوت شخصیت و تیپ​

تیپ هم، همچون شخصیت، مجموعه‌ای از صفات انسانی است که ثبات یافته و با همدیگر در تعامل تدریجی و مستمرند. اما تیپ، برخلاف شخصیت، خصوصیات مشترک

گروهی از آدم‌هاست که به آن‌ها نوعی یگانگی و وحدت می‌بخشد؛ مثلاً معلمان همه خصوصیاتی مشترک دارند که آن‌ها را از کسبه و فروشندگان جدا می‌کند. تیپ عبارت از

ویژگی‌های مشترک افراد یک گروه است که نوعی شباهت و همبستگی بین آن‌ها را می‌رساند. اما شخصیت ویژگی‌های فردی و جداکننده‌ی افراد است.

چهار شگرد اساسی در معرفی آدم های داستان از کتاب آموزش داستان نویسی اثر روح الله مهدی پور عمرانی

الف: معرفی از راه کنش های جسمانی؛ مانند: ناخن جویدن، دماغ خاراندن، پوزخند زدن، چشمک زدن، لب گزیدن، تق تق زدن قلم روی میز...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

زاویه دید (روایت) ​

زاویه روایت یعنی این که راوی کجا ایستاده و چقدر بر آدم ها، ماجرا و داستان تسلط دارد؟ بیرون آدم ها و رویدادها را می بیند یا درون آن ها را؟ چقدر؟

بر این اساس، می توان زاویه روایت را به چند دسته تقسیم کرد.

زاویه اول شخص​

در این زاویه، یک «من» گوینده وجود دارد که داستان را روایت می کند. این «من» گوینده ممکن است یکی از آدم های داستان باشد یا شخصی بیرون از داستان که معمولاً در این گونه موارد، نویسنده قرار می گیرد. نام دیگر این «من گوینده» ، «من راوی» است. اگر «من راوی» نویسنده داستان باشد، ردپای زیادی از خود در داستان به جا می گذارد که در اصطلاح می گویند، نویسنده مداخله گر. این زاویه روایت، متن را به سوی خاطره پیش می...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

کشمکش​

داستان نویسان به خوبی می دانند که بدون وجود کشمکش و جدال، داستان جذاب و پرکششی نخواهند داشت. بنابراین کاربردهای کشمکش را به طور اختصار و فهرست وار یادآوری می کنیم:

• گسترش و میدان دادن به پیرنگ داستان؛
• پیشبرد رویدادها؛
• فضاسازی؛
• شخصیت پردازی؛
• ایجاد کشش و همراه کردن خواننده با داستان؛
• افزایش جذابیت و بیدار کردن حس کنجکاوی و ایجاد تعلیق و «هول و ولا» در خواننده؛
• نجات دادن خط طولی یا عرضی داستان از حالت رکود و یک نواختی؛
• ایجاد هیجان در خواننده.

عنصر کشمکش، نقش پیشبرنده ای در روند رویدادهای داستان بر عهده دارد.

همه داستان ها بر اساس سه خط اصلی نوشته می شوند. اما هر کدام از این سه خط، گنجایش فنون و ساختارهای مختلف...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

گفت و گو​

گفت و گو (دیالوگ) یکی از برجسته ترین عناصر داستانی است. کاربردهای گفتگو از این قرار است:

۱- گفت و گو داستان را گسترش می دهد و رویدادها را به پیش می برد. ۲- کمک به شخصیت پردازی و توصیف عملی آدم های داستان. ۳- دادن اطلاعات بایسته به خواننده. ۴- مشخص ساختن مکان در داستان. ۵- مشخص ساختن زمان در داستان. ۶- کم کردن سنگینی روایت (توصیف) و افزایش صحنه. ۷- کم کردن فضای یک نواخت و خسته کننده. ۸- طبیعی و واقعی جلوه دادن رویدادهای داستان. ۹- کمک به حضور منطقی و طبیعی آدم ها در حوادث داستان. ۱۰- کمک به کاهش حضور نویسنده در متن داستان.

یک گفت و گو باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟

• ۱ – کوتاه باشد

پر حرفی یک عادت و رفتار ناپسند به شمار می...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

• ۴ – نشان دهنده سن گوینده باشد

رده های سنی گوناگون (کودکان، نوجوانان، جوانان، میان سالان، سالمندان) واژه ها، جمله ها، تکیه کلام ها، عبارت ها، اشاره ها، کنایه ها و اصطلاح ویژه ی خود را دارند. هر کسی به فراخور سن و تجربه (دیده ها، شنیده ها، اعمال و ….) خود حرف می زند. بنابر این شایسته نیست که مثلاً شخصیتی کودک در یک داستان همانند یک پیرمرد سخن بگوید و یا برعکس. به ویژه در داستان های حوزه ی سنی کودک و نوجوان، نویسنده باید دقت کند تا سخنانی از زبان شخصیت کودک و نوجوان صادر کند تا با سن و تجربه (حتی تجربه ی زبان آموزی او) سازگاری داشته باشد. در بعضی از داستان های کودکان و نوجوانان با گفت و گوهایی رو به رو می شویم که برای بزرگسالان مناسب است و گاهی عالمانه و فیلسوفانه است. این...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

• ۸ – نشان دهنده ی محیط و مکان زندگی گوینده باشد

داستان نویس باید بدون آن که به خواننده بگوید که فلان شخصیت، روستایی است یا شهری، گفت و گوهایشان را به گونه ای سامان بدهد که خواننده با خواندن متن گفت و گوها، به محل زیست گوینده پی ببرد. راه های گفت و گونویسی کدامند؟

• ۱ – خواندن متن های نمایشی

متن های نمایشی از قبیل نمایش نامه ها و فیلم نامه ها به خاطر این که بر پایه ی گفت و گوهای نوشتاری شکل گرفته اند، منبع خوبی برای فراگیران فن دیالوگ و مکالمه نویسی به شمار می روند.

• ۲ – تماشای فیلم ها و نمایش ها

داستان نویس نو قلم با تماشای فیلم ها و نمایش های تئاتری با نحوه اجرای گفت و گو آشنا می شود.

• ۳ – شرکت در جلسه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

داستان نویس جوان باید بکوشد تا از این ابزارها و عناصر در فهم و فراگیری گفت و گونویسی نهایت استفاده را ببرد. بعضی از داستان نویسان، متن داستان را با گفت و گو شروع می کنند. این کار سبب می شود تا خواننده در آغاز خوانش متن با آن همراه شود و به قول معروف در ابتدای کار، به دل ماجرا پرتاب گردد.

در بعضی از داستان ها، گفت و گو در میانه متن آغاز می شود. یعنی تلفیقی از روایت و دیالوگ.

داستان نویسان حتی در چگونگی استفاده از لحن و نوع زبان در گفت و گونویسی از یک دیگر متمایزاند. چنان که بعضی ها از نحو و نثر عامیانه و شکسته استفاده می کنند و گروهی نیز از زبان رسمی و سالم. با آن که نثر شکسته و عامیانه، صمیمیت، حقیقت مانندی، واقع گرایی و باورپذیری شخصیت ها و رویداد داستانی را افزایش می دهد، گروهی از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.