آشنایی با ایزد بانو و ایزدان ایران باستان

[ملکه جهنمی❄]

اجداد ایرانیان و هندیان در اصل ملتی واحد و یکپارچه را تشکیل می‌دادند. داده‌های زبانی در این خصوص انکارناپذیرند. پس می‌توان چنین فرض کرد که دین آریاییان (یا هندوایرانی) در اصل تا حدودی مشابه بوده‌اند و جدایی این قوم از یکدیگر سبب بروز اختلافاتی شد که به تدریج میراث مشترک را تغییر داد. ولی این جدایی چندان هم نافی روحیه محافظه‌کارانه نبود. کل ابهام متون هخامنشیان، مثل ابهام در متن اوستا، ناشی از ارزیابی دقیق بدعت‌ها و سنن قدیمی (یعنی تشخیص نوگرایی از کهنه گرایی) است.

 

[ملکه جهنمی❄]

در تمام زبان‌های هند و اروپایی، رد پاهای واژه deios و اشتقاقهای آن برای نشان دادن خدایان در کل و گاه نیز نام یک خدا مشاهده می‌شود. این واژه نزد ایرانیان به وضوح تبدیل به واژهای تحقیرآمیز شد: فارسی باستان daiva و اوستایی daeva از جمله خدایان شریر یا به اصطلاح دیوان هستند. این تغییر واژگانی همراه با وجه دیوی بخشیدن به آن‌ها، گرچه همه خدایان هند و ایرانی به ارث رسیده را در بر نگرفت، شامل بخشی از آنان شد.

 

[ملکه جهنمی❄]

ضمنا ایزدان جدیدی ظاهر شدند مهمترین آن‌ها، ایزد مافوق و برتر ایرانیان، اهورا مزدا بود که البته ایزدی یگانه نبود (این نام تقریبا همیشه در کتیبه‌های فارسی باستان به صورت یک واژه واحد نوشته شده است، ولی در اوستا به صورت دو واژه). این واژه در میان مذهبیون ایرانی از هیچ به وجود نیامد. معادل واژه ahura در متون هندی asutra است که به طبقه‌ای از خدایان بلند مرتبه اطلاق می‌شود. واژه mazda با واژه سانسکریتmedha (خرد) مرتبط است. پس شاید بتوان نام این خدای ایرانی را به «خدای خرد» ترجمه کرد.

 

[ملکه جهنمی❄]

مهر یا میترا از ایزدان یا فرشتگان آیین مزدیسنا است. مهر فرشتهٔ «پیمان» و «دوستی» است و نماد او خورشید است. مهر ایزدی است که وظایف بسیاری از ایزدان دیگر را به تنهایی عهده‌دار است. نقش‌برجسته‌ای از تاق‌بستان در کرمانشاه ایران.

 

[ملکه جهنمی❄]

میترا یا میثِره، نام یک ایزد هندوایرانی است که نام و برخی ویژگی‌های آن از میترا (ودایی) در ریگ ودا و همچنین مهر (ایزد بانوی ایرنی) در زبان اوستایی مشتق شده‌است. میترا بزرگترین ایزد پیش از پیدایش زرتشت است. او همچنین به میتراس در امپراتوری روم در طول قرن‌های دوم و سوم میلادی، شهرت دارد و آیین میترائیسم حول محور او شکل می‌گیرد. از دیرباز، پرستش این ایزد در میان طوایف آریایی مرسوم بود و پیروانی بسیار داشتو.

 

[ملکه جهنمی❄]

کهن‌ترین سند که در آن نام ایزد میترا آمده‌است، پیمان‌نامهٔ میتانی (۱۳۱۷ پیش از میلاد) است. پیمان‌نامهٔ میتانی «میترا» را به عنوان نگهبان «پیمان» معرفی می‌کند. میترا به زبان سانسکریت به معنای «دوست» آمده‌است

 

[ملکه جهنمی❄]

در زبان‌های سانسکریت و مادی «میتَر»، زبان اوستایی «میثر»، زبان پارتی و زبان فارسی میانه (ساسانی) مهر و سغدی «میشی» خوانده می‌شود و اگر میترا را واژه‌ای هندواروپایی فرض کنیم، قدمتش تقریباً به ۳۵۰۰ پیش از میلاد مسیح می‌رسد

 

[ملکه جهنمی❄]

جولیانو بونفانته نیز معتقد است که قدمت میترا به سه هزار سال پ. م یعنی به دوران هندواروپایی‌ها می‌رسد. وی بر این نظر تأکید دارد که مفهوم «پیمان» در میترا ریشهٔ هندواروپایی دارد نه هندوایرانی. ژرژ دومزیل اسطوره‌شناس فرانسوی آورده‌است که «میترا ایزدی هندواروپایی است.» دومزیل با اعتقاد به اهمیت ایزدشناسی هندواروپایی به این نتیجه رسید که مفهوم میترا از «مبادله» به «پیمان» و سپس به «دوستی» تغییر یافته‌است.

 

[ملکه جهنمی❄]

روز تولد:
زمان زاییده شدن مهر در شب یلداست که چندین هزاره در ایران سابقه دارد، ۳۰ آذر یا ۲۰ دسامبر کوتاه‌ترین روز و بلندترین شب را در طول سال دارد اما بلافاصله پس از آغاز دی، روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود، به این دلیل این شب را شب یلدا به معنی تولد «خورشید شکست‌ناپذیر» که همان ایزد مهر بود، نامیده‌اند. با توجه به معنی یلدا، ارتباط آن با خورشید و ایزد مهر بهتر نمایان می‌شود؛ در برهان قاطع ذیل واژهٔ یلدا چنین آمده‌است: یلدا کلمه‌ای است سریانی به معنای «میلاد» عربی که شب اول زمستان و شب آخر پاییز است. شب یلدا پیوند استواری با مهر دارد، از این هنگام مهر بر تاریکی چیره می‌شود و روز رو به افزایش می‌رود

 

[ملکه جهنمی❄]

پیروان دین مهر چون باور داشتند که مادر مهر در آب از تخمهٔ زرتشت بارور شده زایش او را از میان غنچهٔ نیلوفر که مانند میوهٔ کاج است در صحنه‌های زایش باز نموده‌اند. برخی گفته‌اند که این نطفه درون نیلوفری در آب دریاچهٔ هامون (کیانسیه) نگهداری می‌شده‌است؛ شاید از اینروست که تصاویر را گاه بر نیلوفر آبی یا لوتوس نشان داده‌اند