آموزشی مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

مفهوم «سبک زندگی» از جمله مفاهیم علوم اجتماعی است که اخیراً بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ اما کاربردهای متفاوت و بعضاً متعارض آن را مفهومی مبهم و از دیدگاه پاره‌ای محققان غیرقابل استفاده کرده است.

طرح مسأله و ضروت بحث​

هر اصطلاح از اصطلاحات علوم اجتماعی-مانند سایر علوم-در فضای مفهومی آن قابل درک است. «سبک زندگی» نیز به عنوان یکی از اصطلاحات علوم اجتماعی، پیوند مستقیم و وثیقی با مجموعه ای از مفاهیم دارد؛ مفاهیمی مانند: عینیت و ذهنیت، فرهنگ و جامعه، فرهنگ عینی و ذهنی، صورت (شکل) و محتوا، رفتار و معنا (نگرش، ارزش و هنجار)، اخلاق و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

ریشه شناسی​

در زبان های مختلف از ترکیب «سبک زندگی» در شکل های مختلف یادشده، در زبان آلمانی (Lebenstill) و در زبان انگلیسی در شکل(Style of life/living),(Life syle) در گذشته و امروز بیشتر به صورت (Lifestyle)استفاده شده است. این ترکیب از دو واژه ی «سبک»(2) و «زندگی»(3) تشکیل می شود.

معنای لغوی واژه ی «زندگی» روشن است، اما در تعریف واژه ی «سبک» در لغت نامه ها معانی گوناگونی درج شده است (که البته ریشه در کاربرد آن در علوم مختلف دارد). (Style) از اصل لاتینی (Stilus) و فرانسه قدیم (Stylus) است که به معنی اشیای نوک تیز فلزی (مانند نیزه و قلم حجاری) بوده است (لغت نامه ی آمریکن هریتیج، 2004) امروزه این کلمه در زبان انگلیسی به معنی:

1. «نوع، روش، سبک...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

2. «شیوه و روش انجام چیزی خصوصاً شیوه ای که برای فرد، گروهی از مردم، مکان یا دوره ای، نوعی (4) باشد.» (لغت نامه ی کمبریج، 2004)، «اجرا یا انجام اموری که تمایز دهنده فرد یا گروه یا سطح یا ... خاصی باشد»(لغت نامه ی وبستر، 1996)، «نوع تصور و فردیتی که در افعال و سلیقه های شخصی ارائه می شود».(آمریکن هریتیج، 2000)،
«شیوه ی بیان چیزی (در زبان یا هنر یا موسیقی یا ...) که مشخصه ی فرد خاص یا گروه خاص یا مردم خاص یا دوره ی خاصی است...؛ سلیقه و زیبایی متمایز؛ سلیقه ی عمومی در زمان خاص» (لغت نامه ی پرینستون، 2003)، «طرز نگرش خاص فردی و سلیقه که بیانگر و ممیز راه زندگی است.»(لغت نامه ی وبستر، 2004)،
«شیوه ی انجام چیزی، خصوصاً راهی که نشان دهنده تأکید بر طرز نگرش خاص یا مشخصه ی دوره معینی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

3. «مُد، خصوصاً در پوشیدن» (لغت نامه ی کمبریج، 2004؛ لغت نامه آکسفورد، 1987)، «مد روز، رایج» (لغت نامه ی وبستر 98-1996؛ لغت نامه ی پرینستون، 2003)، «برتری مد گونه، شیک، مد زودگذر، هوس و میل مفرط، عادت و مرسوم» (لغت نامه ی وبستر، 2004)، و «تجمل، زیاده روی یا ولخرجی» (لغت نامه ی ام. اس. ان. انکارتا، 2004)

لاروس، (Stylus) را چنین تعریف می کند: «سبک، مجموعه روش ها و طریقه هایی است که نویسنده به آن وسیله از کلیه ی سرمایه های یک زبان برای بیان افکار و نیات و ما فی الضمیر خود استفاده می کند و آنها را به کار می اندازد.
انتخاب کلمات و طرز ادای مطلب که اغلب از قوانین دستور زبان سرپیچی می کند، «سبک» را تشکیل می دهد.» در این معانی لغوی، چند نکته قابل توجه است: اول اینکه، دسته ی اول بر ویژگی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

بررسی تاریخی، نشان می دهد از «سبک شناسی در خطابه» در آثار یونانی نیز صحبت رفته است و افلاطون و ارسطو در مورد آن بحث های مبسوطی را ارائه کرده اند. افلاطون سبک را به معنی هماهنگی کامل میان الفاظ و اندیشه می داند و ارسطو در جایی به تعداد آثار، قائل به تعدد سبک است و در جای دیگر در حدود 10 سبک را طبقه بندی می کند (محجوب، 1376: 13).
امّا بنا به مدارک موجود، لفظ (Style) به عنوان یک اصطلاح در طبقه بندی متون ادبی، اولین بار توسط ژرژ لوبی لکارک دو بوفن(5)، نویسنده و طبیعی دان فرانسوی (1788-1707)، در خطابه معروف او، به نام «در باب سبک»، در هنگام ورودش به فرهنگستان فرانسه به کار برده شد.
«سبک، گردآوردن و ورزیده ساختن تمام مختصات و توانایی های فکری است. اندیشه، فقط اساس و محتوای سبک را پدید می آورد...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

پس از او شوپنهاور(6)(1890-1788)، سبک را سیمای فکر انسان می داند و آن را راهی مطمئن برای شناخت خلق و خوی انسان می شناسد. به نظر وی تقلید از سبک دیگران در حکم نقابی است که شخص بر چهره خویش بسته است (زرین کوب، 1354: 678).
معاصر او فرانسوا ولتر(7) در فرهنگ فلسفی خود، در مقاله ی مربوط به سبک می گوید: «سبک عالی، آن قدر لازم است که بی وجود آن زیبایی احساسات از میان خواهد رفت.» مادام دوسوین، (8) از ادبای قرن هجده، می گوید: «انسان فقط به واسطه ی سبک خویش، زنده می ماند.»(محجوب، 1376: 37) دایرة المعارف علوم اجتماعی زیرعنوان «وفاق سبک شناختی» می نویسد:
«یکی از انواع وفاق، وفاق سبک شناختی است.
این نوع وفاق، از تطابق متقابل بخش های مختلف تجربه ای پدید می آید، که به شدت حس می شود که تضادها و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

جالب آن که واژه «سبک» در زبان عربی و فارسی، وضعیت مشابهی داشته است.​

این واژه در عربی از مصدر ثلاثی مجرد، به معنی «گداختن و قالب گیری کردن زر و نقره» اخذ شده است (لسان العرب). اما امروزه در زبان عربی-از معادل «اسلوب» برای معانی سبک بهره می برند. چنان که محجوب نقل می کند، اولین بار این کلمه در کتاب «الشعر و الشعراء» نوشته ابن قتیبیه (متوفای 270 هـ.ق) به معنی شیوه و روش در شعر به کار رفته است (محجوب، 1376: 3).

در فارسی، این کلمه به معنای مورد نظر تا این اواخر کاربردی نداشته است، همچنانکه اصل بحث سبک شناسی هم مربوط به دوره معاصر است. ملک الشعرای بهار، رضاقلی خان هدایت را اولین کسی می داند که این کلمه را در کتابش (مجمع الفصحاء) به معنی روش به کار برده است (بهار،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

مفهوم سبک زندگی در علوم اجتماعی​

بحث را با نظر زیمل شروع می کنیم او در مورد «سبک زندگی» و معنای آن بیان های بسیاری دارد. زیمل پیرو فلسفه و مکتب جامعه شناسی، خود این تعابیر را بیشتر در قالب بحث در مورد صورت و سبک و تقابل آن با محتوا و زندگی ارائه می کند.
او در جایی می گوید که سبک زندگی، تجسم تلاش انسان است برای یافتن ارزش های بنیادی یا به تعبیری فردیت برتر خود در فرهنگ عینی اش و شناساندن آن به دیگران؛ به عبارت دیگر، انسان برای معنای مورد نظر خود (فردیت برتر)، شکل (صورت)های رفتاری ای را برمی گزیند.
زیمل، توان چنین گزینشی را «سلیقه» و این اشکال به هم مرتبط را «سبک زندگی» می نامد. (زیمل، 1908، 314) او در جایی دیگر معتقد است که سبک زندگی، عینیت بخشی به ذهنیات در...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

اگر بخواهیم با برداشت از عبارت های متعدد زیمل، تعریفی را پیشنهاد کنیم این تعریف عبارت است از: سبک زندگی، کلِّ به هم پیوسته ی صورت هایی است که افراد یک جامعه، مطابق انگیزه های درونی و سلایق خودشان و به واسطه ی تلاشی که برای ایجاد توازنی میان شخصیت ذهنی و زیست محیط عینی و انسانی اش به انجام می رسانند، برای زندگی خود بر می گزینند.

با بررسی آثار وبلن نیز به تعریف صریحی از این اصطلاح نمی توان دست یافت. وبلن در جایی، سبک زندگی را الگوی رفتار جمعی می داند. این رفتارها از جنس رسوم و عادات اجتماعی و روش های فکری اند (وبلن، 1899).
در جای دیگر، سبک زندگی فرد را تجلی رفتاری مکانیسم روحی، عادات فکری و معرفت او قلمداد می کند. (وبلن، 1919: 105).

وبر هم تعریف دقیقی برای سبک زندگی ارائه نمی...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

بنابراین، وبر سبک زندگی را معادل قشر اجتماعی نمی داند بلکه معرف آن می شناسد. به بیان دیگر آن را چیزی معرفی می کند که مرزهای نامشخص موقعیت و قشر اجتماعی را تعیین می کند (یوث، 1996: 5). وبر، سبک زندگی را از جنس رفتار می داند که تمایلات، آن را هدایت می کند و فرصت های زندگی، بستر بروز آن را فراهم می کند. (هندری و دیگران، 1381: 2-231).

روانشناس آلمانی، آلفرد آدلر، در مورد سبک زندگی تعابیر متعددی دارد که بر محققان علوم اجتماعی پس از خود تأثیر زیادی گذاشته است. او می گوید سبک زندگی، یعنی کلیت بی همتا و فردی زندگی که همه ی فرآیندهای عمومی زندگی، ذیل آن قرار دارند (آدلر، :191، 1956). سبک زندگی، طرح و دریافتی اجمالی است از جهان، فرآیند در حال گذار و راه است؛ راه یکتا و فردی زندگی و دستیابی به...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.