آموزشی مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

ابرین و دیگران، معتقدند سبک زندگی در شهرنشینی آمریکای اواخر دهه ی 1960 در مواردی مانند محل زندگی، مشارکت های محلی، نوع منزل (با حیاط، گاراژ، کارگاه و ...) و نوع مدرسه محل تحصیل فرزندان تجسم می یافت. ون هوتن (ابرین و دیگران، 1969: 32)
عناصر سبک زندگی را در خانواده چنین توصیف می کند: اثاثیه، اشیاء هنری، انواع لباس پوشیدن ها، مواد خواندنی، آلات موسیقی، سلیقه در غذا و مشروبات، روش پخت، نوع صحبت کردن در خانه (چه در کلمات و گرامر، چه در عناوین و گفتگوها)، نوع گذران اوقات فراغت، بودجه بندی، روابط با فرزندان، ضوابط و روش های تربیت کودک، تراکم جمعیت ساکن در خانه و محل (که محدوده ی حریم های خصوصی و میزان سر و صدا و تعاملات را تعیین می کند)، نوع و ویژگی های اشتغال (اعضای شامل خانواده، نوع...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

ون فوسن، بر اهمیت بررسی انجمن هایی که فرد برای غذا، ملاقات ها و یا ازدواج به آن ها می پیوندد و همچنین انتخاب میان کنسرت یا مسابقه بوکس، اسکی بازی یا لژ سواری، قایق بادبانی یا پارویی برای اوقات فراغت تأکید کرده است. (ون فوسن، 1979: 15).

بوردیو بررسی سبک زندگی را مطالعه ی اول، دارایی (کالاهای تجملی یا فرهنگی ای) می داند که افراد دور خود جمع کرده اند؛ مانند: خانه، ویلا، قایق تفریحی، ماشین، اثاثیه، نقاشی ها، کتاب ها، نوشابه ها، سیگارها، عطر، لباس ها و دوم، فعالیت هایی که با آن خود را متمایز نشان می دهد: ورزش ها، بازی ها، تفریحات (پیاده روی یا کوه پیمایی، اسکی یا سوارکاری، گلف یا تنیس)، لباس پوشیدن، رسیدگی به ظاهر بدن خود، نحوه ی استفاده از زبان و بودجه بندی (بوردیو، 1984: 4-173 و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

مارتین سگالن، جامعه شناس فرانسوی، در جمع بندی خود از تحقیقات در مورد سبک زندگی در محدوده ی مسائل زناشویی سه محور را ارائه می کند:
اول، مسکن (فضای داخلی خانه و تقسیم بندی فضاهای خصوصی و فضاهای عمومی و تفریحی داخلی و خارجی)؛
دوم، معاشرت و شبکه ی روابط خویشاوندی و اتکا در امور و حوادث و تأثیر این روابط بر نوع گذران اوقات فراغت؛ سوم، نوع نگاه و رفتار در مورد اشتغال زنان و تقسیم کار در زندگی زناشویی (سگالن، 1370: 84 و 259).

سگالن، در مورد سبک زندگی در حوزه ی اقتصادی در خانواده به بررسی نحوه ی انتقال سرمایه ها (ارث بری) و الگوهای مصرف و تولید می پردازد (پیشین: 9-288). چنان که هندری و دیگران نقل می کنند، از اواسط دهه ی 1980 به بعد، ابعاد سلامت و بهداشت به منزله ی یکی از مؤلفه های سبک...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

جی. ای. ویل، معتقد است: سبک زندگی «علاوه بر مصرف... ارزش ها، نگرش ها مسائل جمعیت شناختی، تفاوت های جنسی، موقعیت اقتصادی، شغل، طبقه بندی اجتماعی، مشارکت در فعالیت های اوقات فراغت را نیز در بر می گیرد». (ویل، 1989: 215)

جرالد لسلی و دیگران، به تحقیق قابل توجهی اشاره می کنند که در آن، یشتر شهرنشینان مورد سؤال، شناخت خود را از موقعیت اجتماعی دیگران با توجه به عوامل سبک زندگی ایشان و در رأس آن لباس و سپس طرز حرکات و سبک محاوره به دست می آورند. لسلی و دیگران، از جمله عوامل سبک زندگی را سلیقه (مثل سلیقه در انتخاب ش*ر..اب، تجهیزخانه، مواد خواندنی و گذران وقت) و آداب معاشرت و در یک بیان کلی، «الگوهای مصرف» می دانند. (لسلی و دیگران، 1994: 370).

و بالاخره فرن، در بحث از روش های تحقیقی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

نقد و بررسی
هرچند عناصر و اجزای مذکور، برای سبک زندگی نه به منزله ی شمارش کامل همه ی اجزا، بلکه به منزله ی بیان نمونه هایی چند انجام پذیرفته است،

اما با نگاهی به همین موارد، می توان افزون بر درک بهتر پنج محور مذکور در جمع بندی از بحث تعریف های سبک زندگی، دو نکته دیگر را ذکر کرد:​

1. ادوارد فرن، این مؤلفه ها را در سه گروه فعالیت ها (مانند کار و سرگرمی)، علاقه مندی ها (مانند خانواده و رسانه) و عقاید (مانند موضوعات سیاسی و اجتماعی) دسته بندی می کند (پیشین). اما نگارنده پیشنهاد می کند، عناصر مذکور در چهار مقوله طبقه بندی شود: اموال (سرمایه ای و مصرفی)، فعالیت ها (عادات، شغل گذران اوقات فراغت و ...)، نگرش ها و گرایش ها و روابط انسانی (از بین فردی گرفته...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

بنابراین، مؤلفه های «سبک زندگی» در مطالعات و تحقیقات علمی توسعه یافته. اما آیا این توسعه، محوری نداشته است؟​

بررسی این مؤلفه ها نشان می دهد این گسترش، محوری داشته است و چنان که ذکر شد، محور آن مفهوم «سلیقه»(24) است؛ به عبارت دیگر، این مؤلفه ها (تقریباً همگی) به جنبه هایی از زندگی انسان مربوط است که حداقل در جامعه ی اروپایی و آمریکایی (و ای بسا در همه جا) فرد، حسب ذوق و سلیقه خود یا گروهی که در آن عضو است، در موردش دست به انتخاب می زند.
پس مفهوم «سلیقه»، مفهوم اساسی است که در رسیدن به درک درست و تعریف به نسبت دقیقی از سبک زندگی، باید آن را لحاظ کرد. در قسمت بعد، تلاش می شود به درکی اجمالی از این مفهوم دست یافته شود.

سلیقه: مفهومی...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

این اصطلاح، که اولین بار در آثار بالتازار گراسیانی، فیلسوف اسپانیایی، به کار رفت، در کتاب نقد قوه حکم [عقل عملی] کانت، مبنای فلسفی یافت؛ به معنای توانایی کاملاً سابژکتیو انسان برای تشخیص زشت از زیبا...»
(نوایی، 1378) به این ترتیب «Taste» از معنی احساس چشایی به «Taste» به معنی احساس زیبایی گسترش معنا یافت. بررسی متون علوم اجتماعی بیانگر آن است که تلاش زیادی برای ارائه تعریفی از واژه «سلیقه» انجام نشده است. گویا اندیشمندان علوم اجتماعی این واژه را با همان معنای لغوی یا زیبایی شناختی به کار برده اند و آن را یک اصطلاح خاص رشته خود تلقی نکرده اند. زیمل، سلیقه را، توان گزینش صورت های مناسب رفتاری ای می داند، که فرد به منظور عینیت دادن به معانی مورد نظر خود (فردیت برتر) برمی گزیند (زیمل، 1908...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

«سلیقه، رغبت و ظرفیتی است که یک طبقه خاص از امر طبقه بندی شده و فعالیت ها و اشیاء طبقه بندی کننده (به صورت مادی یا نمادین) به خود اختصاص می دهد. سلیقه، فرمول مولد سبک زندگی است. مجموعه ی یگانه ای از ترجیحات متمایز که همان قصد رسا را در منطق خاص هر زیرفضای نمادین (مانند اثاثیه، لباس پوشیدن، زبان و سطح خارجی بدن) بیان می کند... پایه ی تطابق همه ی خصائص یک فرد است... اطلاعات بی شماری که فرد به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه در آن سهیم است و به صورت پایان ناپذیری یکدیگر را تأیید و تصدیق می کند.»(پیشین، 174-173)

«هر [فردی] سلیقه خود را طبیعی احساس می کند... [که این مسأله] به نفی دیگر سلیقه ها به عنوان امری غیرطبیعی و در نتیجه نادرست منجر می شود.» (پیشین: 56). «آن چنان که کانت می گوید: سلیقه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

«سلیقه به عنوان نوعی از جهت گیری اجتماعی عمل می کند «احساس جای کسی [بودن]»(28) که اشغال کنندگان، جایگاه معینی در فضای اجتماعی را به سوی موقعیت های اجتماعی ای که با دارایی های آنها تطابق دارد و فعالیت ها و کالاهایی که با اشغال کنندگان آن جایگاه تناسب دارد، هدایت می کند.» (پیشین: 467).

«سلیقه اصولی است که مردم را قادر می کند، در میان کالاهای طبقه بندی شده آنچه مناسب ایشان است، بشناسند.» (بوردیو، 1993: 108). «سلیقه ها محصول مواجهه میان سلیقه های عینیت یافته ی هنرمند[تولید کننده] و سلیقه مصرف کننده است.»(پیشین: 110).

به این ترتیب سلیقه از نظر بوردیو: یک. رغبت، ظرفیت، خلاقیت، انتخاب و ترجیح است. پس سلیقه، جنبه درونی داشته و امور بیرونی ای که «مطابق با سلیقه فرد» خوانده می شود (اعم از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[زهـرا دُلاریـᥫ᭡]

پرسشی که ذیل ویژگی «انتخابی بودن» سلیقه، پیش می آید این است که مبنای این انتخاب چیست و فرد با چه ملاکی چیزی را برمی گزیند؟​

به عبارت دیگر، آیا می توان هر نوع فعل انتخابی انسان را سلیقه نامید؟ مثلاً انتخاب امر مفید را در مقابل امور مضر می توان کاری سلیقه ای دانست یا گزینشی منطقی؟ بوردیو، در سرتاسر مباحث نظری کتاب خود (از مقدمه گرفته تا یادداشت های پس از تحریر خود) دو دیدگاه را در این خصوص در مقابل هم قرار داده است: دیدگاه زیبایی شناختی کانت که سلیقه را نوعی موهبت طبیعی دانسته است؛ که البته با تربیت و آموزش و تهذیب تعالی می یابد و دیدگاهی که خود از آن حمایت می کند و سلیقه را به تعبیر او نوعی عادت واره (29) دانسته که کاملاً ناشی از فرآیند جامعه پذیری و آموزش (اعم...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.